زخم بستر بیماری است که باعث ایجاد ضایعه ها و زخم هایی بر روی پوست و بافت های زیر پوستی می شود که این زخم ها اغلب به دلیل فشار ممتد و طولانی ایجاد می شوند و با نام های زخم فشاری یا (bedsore )نیز شناخته می شود.درمان این بیماری در افرادی که مستعد زخم هستند در منزل بسیار راحتتر از مراکز درمانی است.
بیشترین نقاطی از بدن که در این بیماری درگیر هستند بخش هایی از پوست هستند که روی یک برجستگی استخوانی قرار گرفته و هیچ عضله ای در بین آنها نباشد.
زخم بستر بیشتر در افرادی ایجاد میشود که با توجه به محدودیت توانایی در حرکت زمان های طولانی را در یک موقعیت می گذرانند مانند افراد پیر و سالخورده ،افراد معلول و فلج که زمان زیادی روی ویلچر می نشینند و… .
علل ایجاد زخم بستر :
افرادی که به دلیل تحرکات بسیار کم و بعد از مدت طولانی خون رسانی در زیر پوست شان به سختی صورت می گیرد مویرگهای تغذیه کننده پوستشان مسدود شده و باعث آسیب دیدن بافت پوست می شود و در نهایت باعث ایجاد زخم بستر میشود.
سرعت ایجاد و تکثیر زخم بستر بسیار بالاست و بهبود آن نیز بسیار مشکل است.
مراحل :
مراحل ایجاد زخم بستر دارای 4 مرحله است:
مرحله اول: در مرحله اول رنگ آن نقطه از پوست قرمز شده و دارای گرمای بیشتری نسبت به سایر نقاط است و خارش نیز حس می شود.
مرحله دوم: در این مرحله لایه اول پوست(اپیدرم)از بین رفته و روی پوست یک زخم سطحی و فرو رفته ایجاد می شود و گاهی ممکن است تاول نیز ایجاد شود.تا این مرحله درمان زخم بستر امکان پذیر است .
مرحله سوم: در این مرحله زخم گود تر شده به صورتی که چربی زیر پوست دیده می شود .
مرحله چهارم: در این مرحله آسیب به پوست بسیار زیاد و عمقی است و بافت پوست کامل از بین رفته است و وسعت زخم می تواند به قدری زیاد باشد که حتی استخوان ها،تاندون ها و ماهیچه ها قابل رویت باشند.در واقع در مرحله چهارم پیشروی زخم آنقدری است که یا درمان بسیار مشکل شود و یا اینکه قابل درمان نباشد.
مراحل ایجاد زخم بستر
کدام نقاط بدن مستعد زخم بستر هستند؟
بیماران و افرادی که مدت زیادی در بستر بیماری هستند در دو حالت درازکش به پشت و درازکش به پهلو هستند که هر حالت نواحی مختلفی از بدن را در گیر زخم بستر می کند.
در حالت اول ،نواحی مانند پشت پاشنه،پشت سر،پشت استخوان های کتف،بین دو برجستگی باسن و پشت استخوان خاجی درگیر هستند.
در حالت دوم ،نواحی مانند لاله گوش،روی برجستگی کناری لگن،روی برجستگی کناری زانو،کناره های سرگوش و روی پوست قوزک خارجی درگیر هستند.
افرادی که زمان زیادی نیز روی ویلچر می نشینند مستعد زخم بستر هستند و نواحی مانند پشت استخوان خاجی بین دو برجستگی باسن و یا روی برجستگی باسن،پشت کمر و پشت استخوان کتف و پوست ران و ساعد درگیر می شوند.
نقاط مستعد زخم بستر
عوارض معمول زخم بستر:
- سلولیت(عفونت بافت عمیق)
- عفونت استخوان و مفاصل
- سرطان
- سپسیس(عفونت خون)
سلولیت(عفونت بافت عمیق):هنگامی که باکتری و میکروب ها وارد پوست می شوند باعث عوارضی مانند درد و تورم و قرمزی روی پوست شده و در نهایت سلولیت پوست اتفاق می افتد.درمان این عارضه استفاده از آنتی بیوتیک است و اگر استفاده نشود باعث بروز و پیشرفت عفونت به مفاصل،استخوان ها و سیستم گردش خون می شود.
عفونت استخوان و مفاصل:این عارضه بیشتر در مواقعی که فرد دچار شکستگی استخوان در تصادف یا … شده باشد و میکروب از محیط بیرون وارد زخم شده باشد رخ می دهد و به بافت استخوان آسیب می رساند.
سرطان:این بیماری میتواند از بهبود نیافتن زخم های طولانی مدت و غیرالتیام بخش به وجود بیاید که نوعی سرطان پوست به نام سلولی فلسی است.
سپسیس(عفونت خون):به دلیل جریان داشتن خون در بدن اگر عفونت وارد آن شود به سرعت پخش شده و میتواند عضوهای بدن را درگیر کرده و باعث نارسایی عضو و در نهایت منجر به مرگ شود با اینکه این بیماری بسیار نادر است اما اگر بیمار دارای زخم بستر دارای علائمی مانند تب،تحریک،اضطراب و بی حالی بوداحتمال دارد به بیماری سپسیس مبتلا باشد.
پیشگیری از زخم بستر:
می دانیم که پیشگیری بهتر از درمان است و بهترین و موثر ترین راه برای پیشگیری از زخم بستر تغییر موقیت بیمار به صورت مکرر است .برای این کار باید توجه داشته باشیم که آسیب به پوست، وارد نشده و محل های مستعد زخم تحت فشار کمتری قرار بگیرند.
کارهای دیگری که به پیشگیری از زخم بستر کمک می کند تمیز کردن پوست از هرگونه رطوبت مانند ادرار و رسیدگی به تغذیه بیمار است برای مثال به اندازه کافی کالری،آب،مواد معدنی و… به بدن بیمار رسانده شود.
از بهترین روش های پیشگیری ،تشک های مواج و بالشتک های طبی هستند که باعث گردش خون و رسیدن خون به بافت های آسیب دیده می شوند و درصد ابتلا به این بیماری را تا حد زیادی کاهش می دهند.
درمان زخم بستر :
برای بهبود زخم بستر راهکار های زیادی وجود دارد که طبق مرحله بیماری اجرا می شوند.
در مرحله اول باید فشاری که به منطقه زخم شده وارد می شود را قطع کنیم برای این کار باید بیمار را جابجا کنیم که این عمل برای بیمار دراز کشیده هر 1 ساعت یکبار و برای بیمار نشسته هر 15 دقیقه یکبار الزامی است.
برای مثال از دیگر روش ها استفاده از چسب های زخم بستراست که یکی از بهترین روش ها برای درمان، در مراحل اولیه بیماری است.این چسب ها بستر مناسبی برای درمان زخم به صورت مرطوب به وجود می آورند.
سطوح حمایت کننده مثل بالشت هایی که داخل آنها هوا یا آب است به دلیل کم کردن فشار وارده به زخم می تواند کمک کننده باشد.
در مراحل پیشرفته تر زمانی که بدن دیگر قادر به ترمیم و ساخت بافت جدید نیست و زخم به استخوان و تاندون رسیده است مجبور به عمل جراحی و خارج کردن بافت آسیب دیده از بدن می شویم که این کار باعث جدا شدن بافت مرده از دیگر بافت ها می شود.بعد از عمل جراحی مراقبت از زخم بسیار مهم است زیرا باعث جلوگیری از عفونت می شود ،برای این کار عوض کردن پانسمان و شست و شوی مکرر زخم بسیار اهمیت دارد و از ورود میکروب به زخم جلوگیری می کند.
راه های مختلف درمان