گاز های طبی از گاز هایی هستند که به منظور قرار دادن بیمار در وضعیت بیهوشی و یا به منظور درمان نیز مورد استفاده قرار می گیرند. در واقع ازمصارف گاز های طبی می توان به درمان کاهش سطح اکسیژن خون یا همان هیپوکسی اشاره کرد و یا در موارد مانند سکته ی مغزی و… از آن ها بهره گرفت که در ادامه به آن می پردازیم. در بیمارستان ها و مراکز درمانی نیاز به تاسیسات گاز های طبی برای تاسیسات زیربنایی بیمارستانی وجود دارد.
مصارف گاز طبی اکسیژن اکسیژن
اولین نوع از گاز های طبی که در رابطه با آن میگوییم گاز اکسیژن می باشد.حدود 20 در صد از هوای موجود در اطراف ما را اکسیژن تشکیل داده است که این نوع گاز برای ادامه زندگی بسیاری از موجودات به ویژه انسان ضروری می باشد. کمبود اکسیژن در خون با علائمی همراه است که این علائم عبارنتد از:
- افزایش فشار خون
- تنگی نفس
- سردرد
- خفگی
- تپش قلب
- سرگیجه
- خفگی
- مشکل در بینایی
در مواردی نیز این گاز خطرناک می باشد که این موارد زمانی پیش می آید که به صورت مستقیم و با خلوص زیاد آن را تنفس کنیم و یا مدت طولانی از غلظت آن استفاده شود. استشاق اکسیژن با خلوص بالا خود مضراتی دارد:
- تشنج
- اغما
- کاهش ظرفیت شش ها
- ورم کردن شش ها
از این نوع گاز های طبی برای آن دسته بیمارانی استفاده می شود که علاوه بر کمبود اکسیژن مشکل تنفسی دارند و یا نیاز به احیا دارند و یا به هر دلیلی تبادل اکسیژن در ریه ی آن ها به مشکل می خورد. گاز اکسیژن در بیمارستان در بخش های مختلفی از جمله بخش مراقبت های بیماران قلبی، بخش نوزادان، زایمان، ریکاوری و اورژانس مورد استفاده است. از اکسیژن می توان به عنوان یک عامل ضد عفونی کننده برای از بین بردن برخی باکتری ها که میتوان با استفاده از اکسیژن آن ها را از بین برد استفاده می شود. کپسول گاز اکسیژن طبی باید سفید یکدست باشد در واقع این رنگ ها طبق یک استاندارد از پیش تعیین شده برای علامت گذاری کپسول ها استفاده می شود که به صورت رنگ و یا لیبل این رنگ ها بر روی کپسول نشان داده می شود. همچنین برای اشخاصی که مشکل تنفسی دارند و برای انجام کار های روزانه نیاز به اکسیژن دارند، اکسیژن قابل حمل طبی تجویز میشود.
اکسیژن در درمان حیاتی و برای مشکلات تنفسی است
گاز هلیوم
دومین از گاز طبی های فروان در دنیا هلوم می باشد. در دستگاه تنفسی این گاز به دلیل چگالی کمی که دارد باعث می شود هوا بهتر جریان پیدا کند و سیتم تنفسی مقاومت کمتری از خود برای ورود هوا به این سیستم نشان می دهد. این گاز قادر است تن صدا و کیفیت آن را عوض کند. این گاز در طب به صورت ترکیبی با گاز اکسیژن استفاده می شود. تر کیبی از گاز اکسیژن و هلیوم با نام هلیوکس شناخنه می شود که شامل 20% اکسیژن و 80% هلیوم می باشد نوع دیگری از این ترکیب هلیوکس 30 می باشد که شامل 30% اکسیژن و 70% هلیوم می باشد. ترکیب گاز هلیوم و گاز اکسیژن بیشتر برای بیماری های ریوی مورد استفاده قرار می گیرد. مصارف گاز های طبی هلیوم در صنعت پزشکی در پرونشیت، آسم شدت گرفته، خروسک(CROUP)، بیماری انسداد ریوی مزمن(COPD) و سندرم زجر تنفسی حاد(ARDS) کمک کننده باشد. رنگ این نوع گاز در کپسول های آزمایشگاهی قهوه ای رنگ است.
طبق استاندارد کپسول هر گاز طبی دارای رنگ مخصوص به خود است
مصارف گاز طبی نیتروژن
گاز نیتروژن نام دیگری به نام ازت نیز دارد. حدود 78% از جو موجود در زمین را شامل می شود. این گاز در پزشکی در عمل کرایوکراپی که یک عمل سرپایی برای برای آب مروارید و زگیل است مورد استفاده قرار می گیرد. از این گاز در ساخت ترکیبات شیمیایی ای مانند آمونیاک استفاده می گردد. این عنصر در دمای اتاق غیر فعال است و همچنین از حالت مای آن برای نگه داری خون و سایر نمونه ها و بافت های فیزیولوژیکی استفاده می گردد زیراکه نیتروژن مایع چند درجه زیر صفر است. رنگ کپسول این گاز مشکی می باشد.
گاز دی اکسید کربن
این نوع از گاز های طبی در فشار 5.2 اتمسفر و خنک شده و 56.6- درجه سانتی گراد به یخ خشک تبدیل خواهد شد.که از آن در آب مروارید و کرایو تراپی و یا بیماری های عروقی استفاده می شود. یکی دیگر از گاز هایی طبی که در پزشکی از آن استفاده می کنند تا در جراحی های کولونوسکوپی و لاپاراسکوپی برای باد کردن روده و شکم مورد استفاده قرار گیرند. این کار موجب می شود که جراح دید بهتری نسبت به منطقه جراحی داشته باشد. از این گاز معمولا در مواردی استفاده می شود که نیاز به جا به جایی اندام مختلف به ناحیه خاصی از بدن وجود داشته باشد. رنگ کپسول این نوع گاز معمولا خاکستری رنگ است. از دیگر مصارف گاز های طبی دی اکسید کربن که می توان به صنایع شیمیایی اشاره کرد. در این صنایع از این گاز برای برای خشک کردن پلیمر ها، کنترل دمای رآکتور ها و یا خنثی کردن پسآب های قلیایی استفاده می شود. از این گاز در خاموش کردن آتش هم استفاده می شود چرا که این گاز نمی سوزد.این گاز در صنایع غذایی و نفت وگاز هم کاربرد های خاص خود را داراست.
گاز طبی اکسید نیتروژن
در پزشکی از مصارف گاز های طبی اکسید نیتروژن و اکسیژن می توان به بیهوشی اشاره کرد به عبارتی عامل بیهوشی به حساب می آیند. اگر مقدار کمی از این گاز استنشاق شود می تواند اثر ضد درد نیز داشته باشد. البته توجه داشته باشید که استنشاق زیاد آن سبب خفگی خواهد شد. از مصارف گاز های طبی اکسید نیتروژن در موارد مختلف پزشکی مانند: آمبولانس، مراقبت های زایمان و مراقبت های دندان استفاده می شود که از این گاز به دلیل خاصیت بی حس کننده ای که دارد می تواند در مصارف دندان پزشکی و جراحی مورد استفاده قرار می گیرد. اگر بخواهیم از این گاز برای تسکین درد های کم استفاده کنیم باید با اکسیژن ترکیب گردد. در شرایط خاصی استفاده از گاز اکسید نیتروژن خطرناک است که در این شرایط به هیج عنوان نباید از گاز اکسید نیتروژن استفاده کرد. برای مثال وقتی بیمار به مشکلاتی مانند بیماری های گوش میانی، آسیب های فک و صورت و یا اتساع شکم و یا اختلال های هوشیاریی، مسمویت و آمفیزیم بولوز. البته برای بیمارانی که عمل جراحی چم قرار داشتند در موارد منع مصرف اکسید نیتروژن قرار می گیرند که این بیماران با مچ بند مخصوصی از سایرین جدا شده تا متخصص بیهوشی از این وضعیت آگاهی پیدا کند. استفاده از این در شرایطی(این شرایط برای زمانی است که از اکسید شدن این عنصر بیش از 24 ساعت یا بیشتر از 4 روز متوالی استفاده شود) باید با نظارت خیلی دقیق انجام شود.
سیلندر آلیاژ آلمینیوم گاز های طبی