شقاق مقعد ( فیشر مقعد ) به هنگام دفع مدفوع موجب ایجاد درد و ناراحتی می شود که ممکن است این درد تا بعد از دفع مدفوع ادامه پیدا کند. امکان دارد خون در مدفوع شخص مبتلا به شقاق مقعد وجود داشته باشد. معمولا شقاق‌های مقعد کمتر از ۱ سانتی متر بوده ولی شکاف هرچند کوچک در ناحیه مقعد بسیار دردناک خواهد بود. در تمام سنین و در هر دو جنسیت احتمال بروز فیشر مقعد یکسان است. شایع ترین علت خونریزی مقعدی در کودکان و اطفال شقاق مقعد می باشد.
شقاق مقعد یک وضعیت دردناک به دلیل زخم سطحی یا پارگی در ناحیه پوشش سلولی مقعد است. شقاق مقعد به صورت یک خط طولی در نیمه تحتانی کانال مقعد زیر خط دندانه ای، تشکیل می شود. این ناحیه با داشتن حسگرهای بسیار وضعیت دردناکی را برای بیمارهنگام دفع مدفوع ایجاد می‌کند. شقاق مقعد برش کوچکی در بافت نازک و مخاطی ناحیه مقعد بوده که ممکن است در اثر مدفوع سخت یا بزرگ در طول حرکت روده‌ای اتفاق بیافتد. درد و خونریزی با حرکت روده از علائم شقاق مقعد است.
علائم شقاق مقعد
علائم و نشانه‌های مهم شقاق مقعد عبارتند از:
درد: احساس درد مخصوصا در هنگام دفع مدفوع یکی از نشانه‌های ابتلا به شقاق مقعد است. درد بسیار شدید در هنگام دفع مدفوع ایجاد می شود ولی ممکن است پس از دفع، احساس درد طولانی تر و عمیق‌تر باشد. بسیاری از مبتلایان ممکن است به دلیل ترس ناشی از درد به توالت نمی روند این کار خطر ابتلا به یبوست را بیشتر می کند. اگر شخصی به هنگام نیاز، مدفوع خود را نگه دارد و از رفتن به توالت خودداری کند، مدفوع سفت تر شده و حجم آن بیشتر می شود. در این حالت درد ناشی از دفع مدفوع بیشتر شده و وضعیت شکاف وخیم تر می گردد. ممکن است برخی از افراد مبتلا به شقاق مقعدی، هنگام تمیزکردن خود با دستمال توالت، درد زیاد و تیزی را تجربه کنند.
خون: ممکن است در مدفوع فرد مبتلا به فیشر مقعد، خون وجود داشته باشد. این خون تازه و به رنگ قرمز روشن است و روی مدفوع یا دستمال توالت خود را نشان می دهد. معمولا در اطفال شقاق مقعد باعث ایجاد خونریزی می‌شود.
خارش: یکی از علائم ابتلا به فیشر مقعدی ایجاد حس خارش در ناحیه‌ی مقعد است. در ناحیه ی مقعد حس خارش می‌تواند متناوب یا به صورت دائمی باشد.
علل بروز
دو ماهیچه ی حلقه ای (اسفنکتر) دریچه ی مقعد را کنترل می‌کنند. اسفنکتر خارجی به صورت اختیاری کنترل می‌شود، ولی کنترل اسفنکتر داخلی در اختیار فرد نیست و روی آن فشار دائمی وجود دارد. هنگام فشار بیش از حد روی اسفنکتر داخلی ، این ماهیچه دچار اسپاسم شده و باعث کاهش گردش خون می‌شود. در نتیجه ی این فرآیند، احتمال ابتلا به شقاق مقعد افزایش می‌یابد. برخی دلایل بروز فیشر مقعد عبارتند از:
یبوست: هرچه مدفوع سفت تر و حجیم تر احتمال بروز جراحت و آسیب به کانال مقعدی بیشتر است و در مقابل هرچه مدفوع شل تر به صورت راحت تری دفع می‌شود.
اسهال: ایجاد شقاق مقعد در فرد می تواند در اثر اسهال مداوم و مکرر باشد.
گرفتگی عضلانی: گرفتگی عضلات اسفنکتر مقعد، می‌تواند موجب ابتلا به فیشر مقعد شود. در گرفتگی عضله، ماهیچه حرکات تند و سریع داشته و به صورت ناگهانی تنگ، سفت و منقبض می‌شود. گرفتگی عضله در ناحیه ی مقعد می‌تواند روند بهبود فیشر مقعد را به تاخیر بیندازد.
بارداری و زایمان: احتمال ابتلا زنان باردار به شقاق مقعد، به خصوص در دوران انتهای بارداری وجود دارد. ممکن است در پوشش سلولی مقعد شکاف یا پارگی به هنگام زایمان ایجاد شود.
عفونت‌های منتقله از راه جنسی: بیماری‌های آمیزشی در افزایش احتمال ابتلا به شقاق مقعد نقش دارند. این بیماری‌ها شامل سیفلیس، ایدز، پاپیلوم انسانی، تبخال دستگاه تناسلی و کلامیدیا هستند.
وضعیت عمومی سلامت: برخی از عوامل مانند بیماری کرون، کولیت زخمی و بیماری‌های دیگری که منجر به التهاب روده می‌شوند، می توانند زخم و شکاف در اطراف ناحیه ی مقعد ایجاد کنند.
درمان
درمان معمول برای شقاق مقعدی پماد است. شقاق مقعد در بیشتر موارد به صورت خود به خود ظرف چند هفته بهبود می‌یابد. برای تسکین علائم شقاق مقعد مانند درد، سوزش یا ناراحتی پزشک ممکن است برخی داروها را تجویز کند. ممکن است ملین برای بیمارانی که از یبوست رنج می‌برد، تجویز شود. اگر فرد میزان مصرف فیبرهای رژیمی خود را افزایش دهد به دفع مدفوع او کمک می‌کند. در صورت جذب فیبر به طور سریع و بیش از حد بالا احتمال ابتلا به گرفتگی معده، باد، نفخ و اسهال وجود دارد. باید افزایش به تدریج انجام شود.
برای خرید تجهیزات پزشکی از فروشگاه بی تو بی دیدن فرمایید
پزشک ممکن است بی حسی موضعی را برای کاهش علائم شقاق مقعد مانند درد توصیه کند. در صورت موضعی بودن به طور مستقیم به پوست اعمال می‌شود. ممکن است داروهای مسکن برای احساس سوزش طولانی مدت پس از رفتن به توالت موثر باشد. یک حمام ولرم به آرامش عضلات و کاهش درد کمک می کند. در برخی موارد، پزشک از داروهای مسدودکننده کانال کلسیم برای کاهش علائم شقاق مقعد استفاده می‌کند. این داروها عضله اسفنکتر را آرام کرده و میزان خون در منطقه آسیب دیده را افزایش می‌دهد که باعث بهبودی می‌شود.
یکی دیگر از روش‌های درمان شقاق مقعد استفاده از کرم‌های ضد التهاب است که برای کاهش علائم شقاق مقعد از جمله خارش و درد استفاده می شود. جراحی ممکن است برای شقاق مقعد مزمن که درمان نمی‌شود، گزینه مناسبی باشد. بخشی از عضله اسفنکتر مقعد در جراحی برداشته می‌شود که منجر به اسپاسم کمتر می گردد. این روش اسفنکتروتومی داخلی نام دارد. فیشرکتومی جراحی حذف فیشر است. این روش کم و ممکن است در کودکان استفاده شود.