تاریخچه‌ی علم شیمی از کیمیاگری تا نانوشیمی
علم شیمی یکی از پایه‌ای‌ترین علوم طبیعی است که نقش مهمی در درک جهان پیرامون ایفا می‌کند. این علم از دوران باستان، با مفاهیم فلسفی و تجربی آغاز شد و طی قرون متمادی، با گذار از کیمیاگری به علمی مدرن و دقیق، به جایگاه امروزی خود رسید اما قبل از هرچیزی ، بیایید ریشه ای تر به موضوع بپردازیم :
شیمی یکی از علوم پایه و اساسی در درک دنیای اطراف ماست. این علم به بررسی مواد، ساختار آن‌ها، خواص فیزیکی و شیمیایی‌شان و تغییراتی که در آن‌ها رخ می‌دهد می‌پردازد. شیمی در واقع علمی است که پلی میان فیزیک و زیست‌شناسی ایجاد می‌کند و نقش بسیار مهمی در صنایع مختلف، پزشکی، محیط زیست، و زندگی روزمره دارد.
این علم به مطالعهٔ اتم‌ها، مولکول‌ها و واکنش‌هایی که میان آن‌ها اتفاق می‌افتد می‌پردازد. در این علم بررسی میشود که مواد چگونه ساخته می‌شوند، چگونه به هم واکنش می‌دهند، چه خواصی دارند، و چه انرژی‌هایی در حین این واکنش‌ها دخیل هستند.
اگر تمایل به دانستن درمورد اختلال پیکا را دارید ، پیشنهاد میشود روی این متن کلیک کنید.
حال ، برویم و نیم نگاهی به سیر تکاملی این علم از دوران باستان تا قرن بیست و یکم بی‌اندازیم :
علم شیمی در دوران باستان
علم شیمی ریشه در نیازهای ابتدایی بشر دارد ؛ مانند پخت غذا ، ذوب فلزات ، رنگرزی ، مومیایی و تهیه‌ی داروهای گیاهی. در تمدن‌های باستانی نظیر مصر، بین‌النهرین ، هند ، یونان ، چین و ایران ، دانشمندان به صورت تجربی با خواص مواد آشنا بودند.
- مصریان باستان از مواد شیمیایی برای مومیایی کردن، ساخت شیشه و لوازم آرایشی استفاده می‌کردند.
- یونانیان باستان بیشتر به جنبه‌ی فلسفی ماده می‌پرداختند. ارسطو، نظریه‌ی عناصر چهارگانه (آب، آتش، خاک و هوا) را مطرح کرد.
- دموکریتوس مفهوم “اتم” را به عنوان کوچک‌ترین ذره‌ی سازنده‌ی ماده پیشنهاد داد.
عصر کیمیاگری (Alchemy)
در دوره‌ای بین قرن سوم تا شانزدهم میلادی، شیمی تحت عنوان “کیمیاگری” شناخته می‌شد. کیمیاگران اهدافی همچون تبدیل فلزات پایه به طلا و کشف اکسیر جاودانگی را دنبال می‌کردند.
- جابر بن حیان (قرن هشتم میلادی) پدر علم شیمی لقب گرفته است. وی دستگاه‌هایی چون قرع و انبیق را ساخت و فرآیندهایی نظیر تقطیر، تبخیر، و تبلور را به‌کار برد.
- رازی نیز در کشف مواد شیمیایی نظیر الکل و اسید سولفوریک پیشگام بود.
- در اروپا ، آثار علمی مسلمانان توسط کیمیاگرانی همچون آلبرتوس ماگنوس و نیکلاس فلامل مورد استفاده قرار گرفت. با این حال، کیمیاگری در اروپا بیشتر رنگ و بوی جادویی و عرفانی داشت تا علمی.
آغاز علم شیمی نوین – قرن ۱۶ تا ۱۸
با آغاز *رنسانس و ظهور روش علمی، شیمی نیز مسیر علمی‌تری به خود گرفت که میتوان به این دستاورد اشاره کرد :
- رابرت بویل در کتاب شیمیدان شکاک، با رد نظریه‌ی عناصر چهارگانه، شیمی را به‌عنوان علم عناصر واقعی معرفی کرد.
- جوزف پریستلی و کارل ویلهلم شیل گازهایی چون اکسیژن، نیتروژن و دی‌اکسید کربن را کشف کردند.
- آنتوان لاووازیه، “پدر شیمی مدرن”، قانون پایستگی جرم را مطرح کرد و نشان داد که در واکنش‌های شیمیایی جرم حفظ میشود.
*(قرن 16 تا 18 میلادی)
شیمی کلاسیک
در قرن نوزدهم، با توسعه‌ی نظریه‌ی اتمی و طبقه‌بندی عناصر، شیمی به علمی نظام‌مند تبدیل شد و دستاورد های این دوره :
- جان دالتون نظریه‌ی اتمی ماده را پایه‌گذاری کرد.
- مندلیف با طراحی جدول تناوبی عناصر، نظم پنهان در خواص شیمیایی را آشکار ساخت.
- واکنش‌های شیمی آلی توسط دانشمندانی چون ککوله (ساختار بنزن) و وولر (سنتز اوره) توسعه یافت.
شیمی در قرن ۲۰
قرن بیستم عصر انفجار دانسته‌های شیمیایی بود. در این دوره، شاخه‌های مختلفی از شیمی شکل گرفتند نظیر شیمی آلی که علم ترکیبات کربن دار است و یا شیمی معدنی ، شیمی فیزیک و بیوشیمی. یکی از پیشرو ترین دوره ها در رابطه با علم شیمی همین دوره بود ؛ رویداد هایی مانند :
- کشف ساختار اتم و مدل کوانتومی آن توسط بور و شرودینگر.
- توسعه‌ی تکنیک‌هایی مثل کروماتوگرافی، طیف‌سنجی و الکترولیز.
- کاربردهای عظیم در صنایع دارویی، کشاورزی، نظامی و غذایی.
شیمی معاصر
امروزه شیمی در تعامل تنگاتنگ با فناوری‌های نوین، در حال پیشروی به سوی دنیای نانومترها و محاسبات مولکولی است.
مهم‌ترین شاخه‌های شیمی امروز:
- نانو شیمی : بررسی مواد در مقیاس نانو برای تولید داروها، مواد هوشمند و کاتالیزورهای جدید.
- شیمی سبز: طراحی فرآیندهایی که با کمترین آسیب به محیط زیست همراه باشند.
- شیمی محاسباتی: استفاده از مدل‌سازی رایانه‌ای برای پیش‌بینی ساختارها و واکنش‌های شیمیایی.
- شیمی دارویی و بیوشیمی: توسعه‌ی داروهای هدفمند، واکسن‌ها و درمان‌های پیشرفته.
گردآورنده و نویسنده – امیرحسین کیوان شکوهی
برای مطالعه مقاله های بیشتر، به سایت بی تو بی کالا مراجعه کنید.