ضدعفونی کننده ها ازگروه مواد ضد میکروب ها هستند که روی بافت های زنده ی پوست و بدن و سطح مورد استفاده قرار می گیرند و روی باکتری و قارچ و ویروس ها و اسپور باکتریها و سایر اورگانیسم ها اثر می گذارند و فعالیت آن ها را از بین می برند. و یا از رشد و تکثیر و عملکرد آن ها جلوگیری می کنند.
تفاوت این ضد عفونی کننده ها با آنتی بیوتیک ها و گندزداها در این است که آنتی بیوتیک ها در داخل بدن عملیات ویروس کشی و از بین بردن باکتری ها را انجام می دهند ولی ضدعفونی کننده ها در سطح بدن و خارج از بدن و محیط این فعالیت را انجام می دهند.
ضد عفونی کننده ها معمولا به دو دسته تقسیم می شوند:
تعدادی از مواد میکروب ها را از بین می برند که به آن ها میکروب کش می گویند. و تعدادی دیگر عملکرد میکروب ها را مهار می کنند که به آن ها مهار گر می گویند.
مواد گند زدا چیست؟
به موادی که ابزارها و وسایل و لباس و انواع کاشی ها و دستشویی و حمام و وان حمام را پاک می کنند یعنی برای سطح مورد استفاده قرار می گیرند گند زدا می گویند. به عبارتی دیگر گند زداها برای سطح های غیر زنده یعنی محیط کاربرد دارند. این در صورتی است که مواد ضدعفونی کننده برای بافت ها و موجودات زنده کاربرد دارد.
باکتری کش چیست؟
دسته ای از ضد عفونی کننده ها هستند که خاصیت باکتریایی دارند.
ویروس کش چیست؟
میکروب کش هایی که باعث از بین رفتن ویروس می شوند ضد ویزروس نام دارند.
پرکاربرد ترین ضدعفونی کننده ها:
خانواده الکل ها:
مانند اتانول و پروپانول یا همان ایزو پروپیل الکل که در پزشکی برای ضد عفونی کردن پوست قبل از تزریق مورد استفاده قرار می گیرد.
بتادین :
که نام دیگر آن بوویدون آیودان است و به تدریج اثرات تخریب کنندگی ید آن کاهش یافته است و می توان گفت از قوی ترین ضد عفونی کننده هاست، که برای پانسمان انواع زخم ها به کار می رود.
سولن :
برای ضد عفونی ابزار و وسایل پزشکی و جراحی و شستن دست های جراح و ضد عفونی کردن آن به کار می رود. و متقابلا محلول یک درصد آن برای ضدعفونی کردن زخم ها و شستن پوست بدن و دست بسیار مناسب است و توصیه می شود. یکی از قوی ترین باکتری کش هاست ولی روی ویروس ها اصلا تاثیری ندارد.
اکیدا تاکید می شود از تماس آن با چشم خودداری شود وارد شدن ساولن به گوش باعث کری مطلق می شود. توسط صابون اثراتش از بین می رود باید در ظروف مخصوص نگهداری شود که کدر باشد و جلوی نور مستقیم هم نباشد.
ید:
دارای شکل مختلف ای است که عبارت است از: ترکیبب ید و الکل که برای زخم ها و گند زدایی آب آشامیدنی کاربرد دارد.و دیگری محلول ید دارلوگول است که ترکیب یدو پتاسیم و آب مقطر است.
هیدروژن پروکساید:
که نام دیگر آن آب اکسیژنه است برای ضد عفونی زخم ها به کار می رود.
کلرهگزیدین گلوکونات:
به صورت ترکیبی با الکل به کار می رود در ضد عفونی کردن پوست و زخم و به عنوان دهان شویه در درمان اتهابی لثه نقش بسیار موثری دارد.
هیپو کلریت سدیم:
ماده ی اصلی آب ژاول است و بسار قوی عمل می کند که درصد بسار کم آن را حدودا 5 درصد را در آب حل می کنند و با عنوان های مختلف مانند سفیدکننده وارد بازار می شوند. برای پاکیزگی و تمیزی دستشویی و حمام مورد استفاده قرار می گیرد. هیپوکلریت با آب ژاول می تواند تمام قارچ ها و باکتری ها و ویروس و باکتری ها رو از بین می برد.
آب ژاول را در ظرف کدر نگهداری می کنند و از ترکیب آن با جوهر نمک به شدت پرهیز کنید زیرا فاجعه بار است. در از بین بردن ویروس هپاتیت بسیار موثر است.
فرمالدئید:
میکروب کشی قوی که تمام انواع میکروب ها را درکسری از ثانیه از بین می برد. غلظت یک در صد آن ضد میکروب سل است که برای ضد عفونی وسایل جراحی و دستگاه هایی دیالیز آندوسکوبی به کار می رود. همچنین برای ضدعفونی مکان هایی که میکروب های حاوی تب زا مانند سل مناسب است.
فنل:
غلظت دو درصد آن میکروب ها را می کشد و بیشتر در بیمارستان ها و ضد عفونی ظروف آزمایشگاهی مورد استفاده قرار می گیرد. در صابون ها و شامپوها برای محافظت به کار می رود. فنل برای انسان بسیار سمی است یک ضد عفونی مناسب برای مدفوع به حساب می آید.
کلر:
در بسیاری از رنگ برها و سفید کننده و ضد عفونی کننده به کار می رود. در ضد عفونی آب استخر و آب آشامیدنی کاربرد دارد. از برکلرین برای ضدعفونی سبزیجات و میوه جات استفاده می شود.
آمونیوم کواترنر:
به صورت گسترده برای ضد عفونی به کار می رود. باکتری ها را نمی تواند بکشد و مانع رشد آن ها نمی شود.
آنتی سپتیک:
ماده ای است که بازدارنده فعالیت ارگانیسم ها روی بافت های زنده به حساب می آید.
عفونت زدایی:
ابزارهای آلوده را آلوده زدایی می کنند به طوری که این ابزارها بی خطر باشند.
دکونکس سولارسپت:
ضدعفونی سطوح ونتیلاتور و مانیتور دستگاه های دیالیز
گندزداها به چند دسته تقسیم می شوند:
گندزدایی سطح بالا: انواع باکتری های زایا و مایکو باکتریوم ها و ویروس ها و قارچ ها و واسپور باکتری ها را از بین می برد .
گند زدایی سطح متوسط: اغلب ویروس ها و قارچ ها و باکتری های زایا از بین می برد.
گند زدایی سطح پایین: اغلب باکتری زایا و قارچ ها و ویروس ها را از بین می برد. ولی روی مایکوباکتری ها و نوع مقاوم قارچ ها بی تاثیر می باشد.
ویژگی اصلی گندزداها:
- باید در آب محلول باشند.
- به سرعت اثر کنند.
- بوی زننده نداشته باشد.
- استفاده از آن آسان باشد.
- اثرات خوردگی روی فلزات نداشته باشد.
- برای چشم و پوست و تنفس ضرر نداشته باشد.
- فاقد لایه گذاری باشد.
- سمی نباشد و ارزان قیمت باشد.
- قابلیت استفاده با مواد ضد عفونی دیگر را داشته باشد.
- خاصیت خود را در مقابل سایر مواد آلی حفظ کند.
عدم استفاده از گندزداها در:
زمانی که از وسایل یک بار مصرف مقرون به صرف تر است.
زمانی که شستوشوی تنها به تتهایی کافی است.
زمانی که استریزاسیون باید حتما صورت بگیرد
کلماتی که در استفاده از گندزداها اخطار میدهند:
- Caution
- Warning
- Danger
- Danger/poison