یکی از بیماری‌های واگیردار کبد هپاتیت نوع B است که براثر عفونت و وجود ویروس هپاتیت نوع B ایجاد می‌شود. این بیماری از طریق خون و ترشحات اندام های تناسلی از شخص آلوده به ویروس هپاتیت به شخص دیگری منتقل می گردد. انتقال این بیماری می تواند از طریق تماس جنسی با شخص بیمار، مسواک آلوده، فرو رفتن سر سوزن آلوده در پوست یا استفاده مشترک از تیغ، سوزن، سرنگ و دیگر وسایل استعمال دارو باشد. همچنین از مادر بیمار به نوزاد تازه متولد شده می‌تواند این بیماری سرایت کند.
هپاتیت نوع B به وسیله تماس های عادی مانند از طریق لیوان، قاشق و چنگال یا استفاده از حواله مشترک، انتقال پیدا نمی کند. هپاتیت B نوع حاد، یک عفونت ویروسی کوتاه مدت است که در طول شش ماه اول بعد از در معرض ویروس هپاتیت قرار گرفتن بیمار، ایجاد می‌شود. در اکثر موارد عفونت حاد بهبود می‌یابد و تنها درصد کمی می‌تواند مزمن شود. هپاتیت B مزمن، یک بیماری خطرناک بوده و باید تحت درمان دارویی قرار گیرد، تا این بیماری به شرایط خطرناکی مانند نارسایی کبدی، سیروز و سرطان کبد تبدیل نشود.
انواع هپاتیت B
انواع بیماری هپاتیت B اشکال بالینی حاد و مزمن (فعال و غیر فعال) هستند. درهپاتیت حاد آلودگی به ویروس از شروع تا بهبودی کمتر از 6 ماه طول می کشد. در این مدت آسیب وارده، کاملا برطرف شده و ویروس از خون پاک می شود. در این صورت ساختمان و عملکرد کبد طبیعی مانده و بیمار احتیاج به درمان ندارد مگر در موارد خاص که پزشک تشخیص بدهد. در هپاتیت مزمن ویروس بیش از 6 ماه در بدن باقی می ماند و سیستم ایمنی بدن نمی تواند ویروس را از بین ببرد. هپاتیت مزمن به دو صورت فعال و غیرفعال ظاهر می شود.
انواع دیگر
در حالت فعال، تست های کبد، غیرطبیعی و نشان دهنده روند تخریب و التهاب کبد است. در خون شمارش ویروس بالا و حاکی از فعال بودن ویروس در بدن می باشد و حتی احتمال بروز علائم بالینی وجود دارد. در این صورت بیمار نیازمند پیگیری و درمان است. در هپاتیت مزمن غیرفعال ویروس هپاتیت بیش از 6 ماه در بدن باقی می ماند. ولی ویروس در بدن به صورت غیرطبیعی فعال زندگی کرده و به سلول های کبدی آسیبی وارد نمی کند. این بیماران سالم به نظر می رسند و هیچ گونه علامتی از بیماری ندارند. تست های کبدی و دیگر آزمایشات آن ها طبیعی است.
این نوع هپاتیت اغلب در نوزادان متولد شده از مادران آلوده وجود دارد و گاهی به دنبال هپاتیت حاد دیده می شود. یک همزیستی مسالمت آمیز بین ویروس و سلول کبدی دراغلب موارد ایجاد می شود. ممکن است این حالت تا سال ها حتی در برخی موارد تا آخر عمر باقی بماند. سالانه به طور متوسط دو درصد از بیماران ویروس را به طور خود به خود از بدن پاک می کنند. عده ی محدود از افرادی که به نوع غیرفعال هپاتیت مزمن مبتلا هستند، ممکن است ویروس در بدنشان دوباره فعال و موجب آسیب و التهاب کبدی شود. به همین دلیل مهمترین توصیه به این افراد مراجعه منظم به پزشک است.
روش تشخیص
بیوپسی کبد: دراین روش یک بافت کوچک از کبد برای بررسی بیشتر میکروسکوپی برداشته می شود. بیوپسی کبد برای تشخیص هپاتیت B ضروری نیست و از آن برای بررسی میزان آسیب دیدگی کبدی و پیشرفت بیماری در موارد عفونت مزمن استفاده می شود. مشخص می کند که درمان نیاز است و همچنین می تواند ابتلا به سرطان کبد را نشان دهد.
فیبرواسکن: دستگاه فیبرواسکن امروزه در بیشتر موارد می تواند جایگزین بیوپسی شود. این دستگاه میزان تخریب و التهاب کبدی را نشان می دهد. مزیت این روش نسبت به بیوپسی آسان انجام شدن، دقت بیشتر، بدون درد و خونریزی بودن آن است.
روش انتقال
در نواحی که این بیماری در آن جا بومی است، عمدتا هپاتیت B از طریق مادر به فرزند در هنگام تولد یا از طریق انتقال افقی ( قرار گرفتن در معرض خون آلوده)، به خصوص از کودک آلوده به کودک غیرآلوده در پنج سال اول زندگی منتقل می‌شود. هپاتیت نوع B از طریق زخم ناشی از سر سوزن، خالکوبی، سوراخ کردن (سوراخ کردن گوش) و قرار گرفتن در معرض خون و مایعات بدن آلوده مانند بزاق، مایعات قاعدگی، مایعات واژنی و مایع منی انتقال می یابد.
بیماری هپاتیت B از طریق رابطه جنسی انتقال پیدا می کند. به ویژه در مردانی که با مردان دیگر رابطه جنسی دارند و افراد دگرجنسگرا که دارای شرکای جنسی متعدد هستند. همچنین این ویروس می تواند از طریق استفاده مجدد از سوزن‌ها و سرنگ‌ها در مکان‌های بهداشتی یا در میان افراد معتاد تزریقی انتقال پیدا کند. این عفونت می‌تواند در جریان انجام رویه‌های پزشکی، جراحی و دندانپزشکی، طی خالکوبی یا از طریق استفاده از تیغ‌های صورت تراشی و اشیاء مشابه که با خون فرد بیمار آلوده در تماس هستند، منتقل شود.
روش پیشگیری
یکی از نکات مهم در رابطه با پیشگیری از هپاتیت نوع B شناخت علائم و راه‌های انتقال آن است.
واکسیناسیون: پایه اصلی پیشگیری از بروز هپاتیت نوع B واکسن آن است. بنابراین باید تمام نوزادان بلافاصله پس از تولد (ظرف ۲۴ ساعت) این واکسن را دریافت کنند. تمامی كودكان و نوجوانان كمتر از ۱۸ سال كه در سنین کودکی واكسینه نشده‌اند، باید این واكسن را دریافت نمایند. واکسن هپاتیت B ، اثربخشی بسیاری داشته و در بیشتر کشورها میزان ابتلا به عفونت مزمن را کاهش داده است.
اجرای استراتژی‌های ایمنی خون: علاوه بر واکسیناسیون، اجرای استراتژی‌های ایمنی خون در پیشگیری از بروز هپاتیت نوع B مهم و ضروری است. تمامی خون‌ها و اجزای خون اهدا شده برای انتقال خون به بیماران باید غربالگری شوند.