روزانه در آزمایشگاه‌ها و مراکز درمانی سراسر جهان از انسان‌ها و حیوانات برای تحقیق و بررسی نمونه‌های عفونی گرفته می شود که ممکن است حاوی میکروارگانیسم‌ها و عوامل بیماری زای بسیار خطرناکی باشند. به حدی انتقال نمونه‌های عفونی در بین مراکز درمانی و آزمایشگاه‌ها بالا است که خطر تماس با این نمونه‌ها را افزایش می‌دهد. قرار گرفتن در معرض نمونه‌های عفونی می تواند یکی از معضلات بهداشتی باشد. افراد درگیربا این مشکل می توانند کارکنان آزمایشگاه، کادر درمان و حتی کارکنان اداره پست، راه آهن باشند.
نحوه‌ی انتقال نمونه های عفونی به صورت ایمن یکی از نگرانی‌های مهمی مسئولین بهداشتی است. طوری که خطر شکستن محفظه ی حمل و نشت نمونه به حداقل میزان ممکن برسد و یا در صورت شکستن ظرف حاوی نمونه‌های عفونی، نمونه از بسته بندی خارج نشود. بنابراین رعایت نکات ایمنی هنگام انتقال نمونه‌های عفونی مانند استفاده از ظروف استاندارد برای بسته‌بندی، درج علائم و برچسب‌های لازم، روش بسته بندی استاندارد، رعايت زنجيره سرد در صورت لزوم بسیار حائز اهمیت است.
انواع مواد عفونی
مواد عفونی عامل بیماری زایی هستند. عوامل بیماری زا میکروارگانیسم ها ( باکتری ها،ویروس ها، ریکتسیاها، انگل ها و قارچ ها) و عوامل دیگر مانند پریون ها هستند. این موارد می توانند موجب بیماری در انسان ها و حیوانات شود. انواع مواد عفونی شامل موارد زیر است:
مواد عفونی گروه A: برخی مواد می توانند موجب ناتوانی های دائمی یا بیماری‌های کشنده و تهدیدکننده برای زندگی انسان یا حیوان باشند. برای مثال کشت باکتری سل، بروسلا، کشت انواع ویروس‌ها مانند هپاتیت ب در این گروه قرار دارند. موادعفونی این گروه با عنوان UN 2814 خطر زیستی طبقه‌بندی می شوند. مواد عفونی گروه A که تنها موجب بروز بیماری درحیوانات می‌شوند، تحت عنوان UN 2900 خطر زیستی هستند.
مواد عفونی گروه B: مواد عفونی که شرایط فوق را از نظر بیماری زایی ندارند، جزء نمونه‌های بیولوژیکی گروهB و UN 3373 خطرزیستی طبقه‌بندی می‌شوند. نمونه‌های عفونی این گروه بیماری‌های کشنده ای برای انسان یا حیوانات ایجاد نمی کند ولی می‌توانند مخاطراتی برای سلامت انسان یا حیوانات داشته باشند.
موارد معاف شده: این موارد حاوی عوامل عفونی نیستند یا بعید است موجب بروز بیماری در انسان و حیوانات شوند. برای تشخیص درست این موضوع باید نمونه‌ها مورد ارزیابی یک فرد متخصص قرار بگیرند. برخی مواقع به تشخیص پزشک، نمونه ی بررسی شده جزء نمونه‌های عفونی هستند و باید با توجه به مقررات محموله‌های خطرناک بسته بندی شوند.
نحوه انتقال
جابه جایی و انتقال نمونه های عفونی باید طوری باشد که احتمال بروز آلودگی و مخاطرات سلامتی برای افراد حمل کننده این نمونه‌ها به حداقل میزان ممکن برسد. بنابراین با توجه به قوانین بین المللی، نمونه‌های عفونی برای انتقال باید در بسته‌بندی ۳ لایه و با استفاده از برچسب‌گذاری مناسب حمل و نقل شوند.
انتقال نمونه‌های عفونی از یک آزمایشگاه به آزمایشگاه دیگر، از بخش‌های مختلف بیمارستان به آزمایشگاه بیمارستان یا آزمایشگاه خارج از بیمارستان و نیز از مطب پزشکان به آزمایشگاه، باید با رعایت اصول ایمنی و تحت شرایط استاندارد انجام شود. این روند باید با استفاده از ظروف مناسب مخصوص انتقال نمونه‌های عفونی، بسته‌بندی به روش استاندارد با درج علائم و برچسب‌های لازم روی بسته و درنظرداشتن شرایط مناسب طی انتقال نمونه صورت بگیرد.
برای خرید تجهیزات پزشکی از بی تو بی کالا به این صفحه مراجعه کنید.
محفظه های انتقال نمونه های عفونی
محفظه 1: معمولا این محفظه یک ظرف در دار غیرقابل نفوذ و ضدنشت است که نمونه ی عفونی درون آن قرار می‌گیرد. به عنوان محفظه اول از لوله‌های آزمایش استفاده می‌شود. برخی مواقع نیاز است تا چندین لوله آزمایش حاوی نمونه منتقل شوند. دراین شرایط لازم است اطراف این محفظه به طور کامل توسط یک لایه‌ی جاذب پوشانده شود تا در صورت شکستن محفظه، نمونه را جذب کند. درصورت زیاد بودن تعداد نمونه‌ها لازم است لوله‌ها توسط جداکننده‌های ضخیمی از جنس مقوا یا اسفنج از یکدیگر جدا شوند.
محفظه 2: این محفظه برای نگهداری محفظه‌ی اول بوده و معمولاً مشخصات نمونه روی آن درج می‌شود. باید توجه داشت که محفظه‌ی دوم باید کاملا ضدنشت و ضدنفوذ مایعات باشد.
محفظه 3: به طور معمول محفظه‌ی دوم درون یک محفظه‌ی ضد ضربه قرار می گیرد که در برابر شرایط محیطی نامساعد مقاوم است. برای نمونه‌هایی که باید در دمای پایین نگهداری شوند می‌توان از کول باکس به عنوان محفظه‌ی سوم استفاده کرد. از آنجایی که میزان بیماری‌زایی و مخاطرات ایجاد شده توسط نمونه‌های عفونی متفاوت است، در نحوه‌ی بسته‌بندی و برچسب‌گذاری این نمونه‌ها نیز تفاوت‌هایی وجود دارد.
ویژگی ظروف حمل نمونه ها
یک امر بسیار متداول انتقال و جابه جایی انواع نمونه‌ها است و این امر با در نظر گرفتن مسافت و نوع نمونه، به صورت هوایی، دریایی، ریلی و زمینی صورت می گیرد. انتقال نمونه‌های عفونی وآلوده دغدغه مهمی است حفظ کیفیت آن و عدم نشت نمونه به محیط اطراف بسیار حائز اهمیت است. ظروف انتقال نمونه ها در حفظ سلامت نمونه و جلوگیری از آلوده شدن محیط نقش ویژه‌ای دارند. طوری که قوانین و دستورالعمل‌های ویژه‌ای برای انتقال نمونه‌ها در کشورهای مختلف وضع شده‌است.
خنک کردن نمونه ها هنگام انتقال
در مواقعی ممکن است برای انتقال نمونه های عفونی نیاز باشد تا آن‌ها را به همراه مواد خنک کننده حمل کرد. در این شرایط از یخ خشک یا نیتروژن مایع استفاده می شود. در این صورت باید برخی موارد را در نظر داشته باشید. نباید یخ خشک را به دلیل خطر انفجار درون محفظه اولیه یا ثانویه قرار داد. اگر برای سرد نگه داشتن نمونه، از نیتروژن مایع استفاده می‌شود، ظروف اولیه باید قادر به مقاومت در دماهای خیلی پایین باشند. همچنین بیرونی‌ترین بسته باید برچسب خطر برای نیتروژن مایع داشته باشد. در صورت نیاز بودن نگهداری نمونه در دمای پایین باید هنگام انتقال نمونه های عفونی، از کول باکس به عنوان محفظه سوم استفاده شود.