آزمایشگاه از جمله محیط های کاری پر خطر بوده که حوادث مختلفی در آن اتفاق می افتد. یکی از نخستین موارد الزامی رعایت نکات ایمنی و نصب تجهیزات ایمنی در آن است. سوختگی پوست بدن یا چشم، با مواد شیمیایی یکی از شایع ترین خطرات موجود در آزمایشگاه می باشد. بنابراین وجود یک دوش و چشم شوی ایمنی در هر آزمایشگاهی لازم و ضروری است.
در محل های مناسب آزمایشگاه باید این تجهیزات را نصب کرد به طوری که دسترسی به آن ها ساده و در کوتاه ترین زمان ممکن باشد. همچنین باید توجه کرد که درجه حرارت آب مورد استفاده در این دوش ها معتدل باشد. افراد بسیاری در محیط آزمایشگاه دچار آسیب دیدگی شده اند که عده ای از آن ها در اثر سوختگی با مواد شیمیایی بوده است. این در حالی ست که اگر فرد آسیب دیده می توانست در زمان کوتاه تری خود را به یک دوش و چشم شوی ایمنی برساند، قطعا آسیب های وارد شده به او به حداقل می رسید.
حوادث در آزمایشگاه
رعایت نکردن نکات ایمنی در انجام ساده ترین فعالیت‌های آزمایشگاهی، می‌تواند صدمات جدی و جبران ناپذیری را به افراد موجود در آزمایشگاهی وارد کند. برخی از کارکنان در آزمایشگاه که مواد شیمیایی به دلایل مختلفی روی لباس آن ها ریخته شده بود، به جای استفاده از دوش و چشم شوی ایمنی، به رختکن رفته و لباس‌های آلوده را تعویض کرده‌اند. روز بعد بدون توجه به مواد ریخته شده روی لباس هایشان، دوباره از آن استفاده کردند در نتیجه دچار سوختگی درجه دوم شده اند.
در موردی دیگر، یکی از کارکنان آزمایشگاه نمی دانست تری فلورو استیک اسید در تماس با رطوبت دست، به صورت هیدرو فلووریک اسید در می آید. وقتی ظرف تری فلورو استیک اسید را بدون استفاده از دستکش جا به جا کرد و طی چند ساعت در کف دست خود احساس درد کرد. در نهایت دچار سوختگی شدید شد تا جایی که سریعا احتیاج به پیوند پوست پیدا کرد.
یکی از کارکنان آزمایشگاه هنگام کار با سولفوریک اسید غلیظ ، مقداری از آن روی دستکش او ریخت. سولفوریک اسید به سرعت دستکش را سوراخ کرده و موجب ایجاد سوختگی درجه دوم شد. ولی این فرد به سرعت دستکش‌هایش را درآورده و به مدت ۱۵ دقیقه دست هایش را شسته است. در این مواقع توصیه می شود عضوی را که مواد شیمیایی روی آن ریخته به مدت 15 دقیقه بشویید.
الزامات استفاده از دوش ایمنی
در مکان هایی که ممکن است فردی در معرض مواد خورنده ی مضر قرار بگیرد، باید امکانات مناسب برای نصب دوش و چشم شوی ایمنی موجود باشد. کاربرد این دوش های ایمنی زمانی است که مواد شیمیایی به صورت مستقیم با بدن فرد در تماس باشد. هنگامی که مواد شیمیایی مستقیما با اعضای بدن فرد تماس پیدا کند باید با استفاده از آب فراوان و دوش و چشم شوی ایمنی به رقیق سازی و شستشوی مواد شیمیایی از روی بدن پرداخته شود. هنگام ریختن مواد شیمیایی کاربرد دوش و چشم شوی ایمنی اثرات منفی این مواد را کاهش می دهد.
در محیط هایی که احتمال پاشش مواد خطرناک شیمیایی وجود داشته باشد باید این دوش های ایمنی مناسب برای محافظت از افراد به کار رود. با وجود دستوالعمل های ایمنی موجود در آزمایشگاه هنوز هم مواجهه تصادفی با مواد شیمیایی وجود دارد. بنابراین استفاده از دوش اضطراری ایمنی، انواع دستکش، نقاب صورت و تجهیزات حفاظت فردی ایمنی و دیگر تجهیزات ایمنی مانند هود شیمیایی بسیار ضروری است.
موقعیت مکانی برای نصب
تا جایی که ممکن است دوش و چشم شوی ایمنی نزدیک محل خطر نصب شود. بین محل کار افراد و محل نصب دوش ایمنی مانعی وجود نداشته باشد. برای رسیدن به این تجهیزات افراد نباید از میان موانع مختلف مانند دستگاه ها و ماشین آلات عبور کنند. این تجهیزات باید در جایی نصب شوند که به راحتی قابل دید باشند. محل نصب این تجهیزات باید نزدیک راه های خروجی اضطراری باشد تا گروه نجات هنگام بروز حوادث بتوانند به راحتی به فرد آسیب دیده دسترسی داشته باشند. در صورت نصب دوش و چشم شوی ایمنی در خارج از آزمایشگاه باید از یخ زدگی آن حفاظت شود.
نحوه استفاده
سرعت عمل دوش ایمنی در آزمایشگاه باید به گونه ای باشد که بتوان به صورت همزمان 2 چشم را شست. سرعت حجم مایع خارج شده برای شتسو نباید زیاد باشد زیرا موجب آسیب چشم می شود. در کمترین ثانیه باید دوش و چشم شوی آزمایشگاهی فعال شود و شیر آن به صورت خودکار باز شود و در مورد این موضوع برای کاربرمشکلی پیش نیاید.
برای هرماده ی شیمیایی مدت زمان شست وشو متفاوت است. به طور مثال برای مواد خورنده نافذ به طور متوسط یک ساعت و برای مواد خورنده ای که ویژگی نفوذ ندارند به طور متوسط 20 دقیقه و محرک های ملایم شیمیایی حدود 5 دقیقه زمان لازم است. باید محل نصب دوش و چشم شوی ایمنی در آزمایشگاه به محل خطر نزدیک باشد. همچنین باید این دوش ها قابل مشاهده بوده و در بین آن راهرو یا مانعی وجود نداشته باشد.
نکات عمومی
در صورت ریخته شدن مواد شیمیایی خورنده روی پوست باید ظرف ۱۰ ثانیه خود را به دوش و چشم شوی ایمنی برسانید. بهتر است که ناحیه زیر دوش را علامت گذاری کرده تا محل قرارگیری در زیر آن مشخص و واضح شود. آب خارج شده از دوش های ایمنی باید تمیز و شفاف باشد، پس هر هفته همه ی تجهیزات را به خوبی بررسی کنید تا رسوب های احتمالی موجود در داخل لوله‌ها تمیز شود.
اگر هنگام شست و شو، مسیری برای خروج آب حاصل از تمیزکاری روی دوش و چشم شوی ایمنی طراحی نشده بود، برای جمع آوری آن از یک سطل پلاستیکی استفاده کنید. آزمایشگاه ها جزء محیط های پر خطر بوده پس رعایت نکات ایمنی و نصب تجهیزات ایمنی مورد نیاز در آن‌ها مهم است.